BURDUR’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda yapılan kaçak hafriyatlar sonucu yurt dışına kaçırılan Roma İmparatoru Marcus Aurelius‘un bronz heykeli, 65 yıl sonra Türkiye’ye iade edildi. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, “Tırnaklarımızla kazıyarak gereken kanıtları topladık. ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius‘u, ilişkin olduğu topraklara geri getirdik” dedi.
MS 2’nci ve 3’üncü yüzyıllara tarihlenen Marcus Aurelius heykeli, Burdur‘un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda yapılan kaçak hafriyatlar sonucu yurt dışına çıkarıldı. Eser, yıllar içinde el değiştirerek ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna girdi. Roma İmparatoru Marcus Aurelius’u bir filozof olarak tasvir etmesi nedeniyle antik sanat tarihinde özel bir yere sahip eser, Prof. Dr. Jale İnan’ın öncülüğünde yürütülen çalışmalarla birinci defa bilim dünyasının gündemine taşındı.
EL KOYMA KARARI
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Ünitesi, 2021 yılında ortak bir çalışma başlattı. Bu çalışma sonucunda Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla üzere Roma imparatorlarına ilişkin heykel ve heykel başları Türkiye’ye iade edildi. Marcus Aurelius heykelinin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ilişkin olduğu, yıllar içinde toplanan bilimsel bilgiler, akademik araştırmalar, arşiv dokümanları ve görgü şahitlerinin tabirleriyle ortaya kondu. Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Ünitesi (HSI), bilhassa şahitlerin 1967’deki kaçak hafriyata dair verdiği bilgiler, esas üzerindeki negatif izlerle heykelin ayak ölçülerinin birebir uyuşması ve emsal bir sandalet örneğinin Kybra Antik Kenti kazılarında bulunması ile Türkiye’nin iade talebini haklı buldu ve Cleveland Sanat Müzesi’ndeki heykele el konulmasına karar verdi.
MÜZE İTİRAZ EDEREK, DAVA AÇTI
Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te New York Yüksek Mahkemesi’nin el koyma kararına itiraz ederek, heykelin Boubon’la ilişkilendirilmesine karşı dava açtı. Lakin Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan tahliller, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesin olarak ortaya koydu. 2024 yılı mayıs ayında, Bakanlık uzmanlarının nezaretinde heykelin silikon ayak kalıbı alındı ve Boubon Antik Kenti’ndeki esaslarla birebir uyumlu olduğu belgelendi.
TOPRAK TAHLİLİ YAPILDI
Heykelin iade sürecinde ayrıyeten Cleveland Sanat Müzesi, yapıtın kökenine ait bilimsel kuşkularını gidermek emeliyle toprak tahlili talep etti. Heykelin altındaki düstur içinde yer alan küçük bir delik ile heykelin ayağındaki kurşun çıkıntının alakası araştırıldı. Bu gayeyle, heykelin Boubon Antik Kenti kökenli olduğunu ispatlayacak referans niteliğinde bir toprak örneğine gereksinim duyuldu. Referans olarak 1967 yılında jandarma operasyonuyla ele geçirilen ve hala Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykeli seçildi. Bu heykelin içindeki toprak ile Marcus Aurelius heykelinden alınan örnekler karşılaştırılarak her iki yapıtın birebir ortamda korunmuş olup olmadığı araştırıldı. Yapılan laboratuvar testleri, her iki heykelin de tıpkı toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti’nden çıkarıldığını bilimsel olarak kanıtladı. Bunun üzerine Cleveland Sanat Müzesi, davadan vazgeçti ve iade kararını kabul ettiğini bildirdi.
Marcus Aurelius heykeli Türk Hava Yolları’na ilişkin uçakla Türkiye’ye getirildi. Heykelin iadesi, Kültür ve Turizm Bakanlığının tarihi eser kaçakçılığıyla uğraşta en değerli dönüm noktalarından biri olarak da tarihe geçti.
‘TIRNAKLARIMIZLA KAZIDIK’
Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, toprak tahlili çalışmasının çok şiddetli bir süreç olduğunu söyleyerek, “Heykelin içindeki toprak katılaşmış bir toprak. O yüzden bir türlü toprak örneği gelmiyordu heykelden. Bunun için çok gayret sarf etti restoratörlerimiz, konservatörlerimiz. Lakin gelmiyordu. ve bu o denli bir andı ki artık bizim için bu son talihti. Bütün korkuları ve olumsuz yorumları ortadan kaldırıp bu heykelin evet Anadolu kökenli evet Burdur kökenli diyebilmemiz için. O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. ve o noktada memleketler arası uzmanın artık örnek gelmiyor dediği noktada biz bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla diyelim tahminen öne çıkarak bu örnekleri alma talihine sahip olduk. Tekrar tabi ki memleketler arası uzmanımızın kontrolünde. ve son derece dikkatli bir formda asitsiz kağıtlarla yapılan numune alma sürecimizi tamamlamış olduk” dedi.
‘TARİHİ BİR BAŞARI’
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, bu kıymetli dönüşü ‘tarihi bir başarı’ olarak niteledi. Ersoy paylaşımında, “Uzun soluklu bir çabaydı. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık. Tırnaklarımızla kazıyarak gereken kanıtları topladık. ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ilişkin olduğu topraklara geri getirdik. Boubon Antik Kenti’nden 1960’larda kaçırılan Marcus Aurelius heykeli, 65 yıl sonra Türkiye’ye döndü. ABD’de sergilenen bu eşsiz eser; bilimsel tahliller, arşiv dokümanları ve şahit tabirleriyle ülkemize iade edildi. Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Ünitesiyle yürüttüğümüz bu süreç, yalnızca bir iade değil; tarihi bir muvaffakiyettir. Marcus Aurelius’un ülkemize dönüşü, yıllardır süren hak arayışımızın somut bir sonucudur. İster yurt içinde ister yurt dışında olsun, kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz” dedi.
‘ANKARA’DA SERGİLENECEK’
Bakan Ersoy, heykelin Ankara’da sergileneceğini belirterek, “Filozof İmparator’u çok yakında, sürpriz bir stantta Ankaralılarla buluşturacağız. Türk arkeolojisinin kıymetli ismi merhum Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde başlayan bu süreçte emeği geçen Burdur Müzemize, Boubon hafriyat takımımıza, bilhassa de Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Çaba Dairesi Başkanlığımıza teşekkür ediyorum. Ayrıyeten, Marcus Aurelius heykelinin ülkemize taşınmasında verdikleri değerli dayanak için bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları’na şükranlarımı sunuyorum” tabirlerini kullandı.
Haber: ANKARA,
About The Author
More Stories
Antalya’da 16 Yaşındaki Lise Öğrencisi Irmakta Kayboldu
Antalya’da İcra Memurlarına Av Tüfeği ile Tehdit
Burdur’da Traktörden Sıçrayan Yangın Denetim Altına Alındı